Zaur Əkbər
FOTO: Sosial media
Ötən ilin noyabr ayında ABŞ-da keçirilən prezident seçkilərinin qalibi Co
Baydenin hakimiyyəti Donald Trampdan təhvil almasına bir neçə gün qalıb.
Baydenin prezidentliyi dönəmində dünya siyasətində nə kimi yeniliklər gözlənilir?
"Toplum TV” bununla bağlı "Müdafiə Xətti”nin həmtəsisçisi Zaur Əkbərlə danışıb.
- Zaur bəy, bir neçə gündən sonra ABŞ-da Bayden dövrü başlayır. İndi əsas
müzakirə olunan mövzularından biri də ABŞ-ın xarici siyasətini yaxın və uzaq
perspektivdə necə dəyişə bilməsidir. Sizin Bayden administrasiyasından
gözləntiləriniz nələrdir?
- Tramp ötən 4 ildə Avropa İttifaqı ilə münasibətləri korladı, NATO-da
durğunluq yaratdı, ABŞ-ı bir növ özünə qapatdı. Ondan fərqli olaraq Baydenin
demokratiya və insan azadlıqlarının müdafiəsinə qalxacağı şübhəsizdir.
Düşünqrəm ki, biz bunu yanvarın 20-də olacaq inauqurasiya mərasimində Baydenin
öz dilindən də eşidəcəyik. Bu, ABŞ-ın dünyadakı supergüc imicini bərpa edəcək,
NATO-dakı durğunluğu aradan qaldıracaq, Avropa İttifaqı ilə problemlər öz
həllini tapacaq, eyni zamanda demokratiya və insan haqları baxımından Qafqaza -
Azərbaycana, Gürcüstana və Ermənistana böyük təsirləri olacaq. Yəni dünyada
gedən qlobal proseslərdə Baydenin hakimiyyətə gəlişi ilə yeni bir mənzərə
yaranacaq.
- Dağlıq Qarabağ məsələsinin növbəti mərhələsində ABŞ-ın rolunu necə görürsünüz?
Yenə bu məsələdə söz sahibi Rusiya olacaq, yoxsa ABŞ da fəallaşacaq?
- Hazırki reallığa nəzər yetirsək, Rusiya Dağlıq Qarabağ məsələsində daha çox
canfəşanlıq edir, bütün dünyaya öz hegemonluğunu göstərir. Əlbəttə ki, bunun da
obyektiv və subyektiv səbəbləri var. Obyektiv tərəfi ondan ibarətdir ki, Rusiya
bu konflikti özü yaradıb, subyektiv tərəfi isə Rusiyanın regiona yaxın
olmasıdır. Bu konfliktlər vasitəsilə post-sovet məkanındakı ölkələri təsir
dairəsində saxlamaq, onlara təzyiq etmək adət halına çevrilib. Digər tərəfdən
isə Tramp administrasiyasının gündəmində ümumiyyətlə Qafqaz siyasəti yox idi.
Düşünürəm ki, Bayden hakimiyyətə gəldikdən sonra Qafqaz regionu ilə bağlı yeni
siyasət yürüdəcək. Xüsusilə Rusiya "sülhməramlılarının” Dağlıq Qarabağda
yerləşdirildiyini və onların ABŞ-dakı Demokratlar tərəfindən regiondakı
sabitliyə təhdid kimi qiymətləndirildiyini nəzərə alsaq, bu məsələdə ABŞ-ın
Rusiya ilə rəqabətə girəcəyini təxmin edirəm. Bu durumda ABŞ-ın ən yaxın
tərəfdaşı Türkiyə ola bilər. Eyni zamanda Türkiyə artıq Qafqazda regional bir
oyunçuya çevrilib və ABŞ-ın Türkiyə vasitəsilə müəyyən məsələlərin həllinə nail
olacağı gözləniləndir. Bu da Rusiyanın regionda zəifləməsinə gətirib çıxara
bilər.
- Yeri gəlmişkən, Tramp hakimiyyətinin Türkiyə ilə də zaman-zaman problemləri
olmuşdu. Növbəti 4 ildə bu münasibətlərdə hansı dəyişikliklər gözlənilir?
- Açığı, mən kardinal dəyişiklər gözləmirəm, çünki ABŞ-da kimin hakimiyyətdə
olmasından asılı olamayaraq dövlətin bir təhlükəsizlik konsepsiyası var və ona
uyğun olaraq addımlar atılır. Türkiyə ABŞ-ın Yaxın və Orta Şərqdə yaxın
tərəfdaşıdır. Demokratiya və insan haqları baxımından hər hansısa təzyiqlərin
olması gözləniləndir, ancaq bu, Türkiyə cəmiyyətində caxnaşmaya səbəb olacaq
dərəcədə olmayacaq. Çünki indiki halda Türkiyənin suverenliyi, regionda güclü
olması Bayden administrasiyasının maraqlarına tam olaraq cavab verir. Bu
səbəbdən köklü dəyişikliklərin olacağını gözləmirəm.
- Tramp dövründə demokratiya, insan haqları mövzuları bir növ ikinci planda
qaldı. Bayden hakimiyyətində bu baxımdan dəyişikliklər olacaqmı?
- Təbii ki, olacaq, çünki respublikaçılar xarici siyasətdə bir qədər kəskin
addımlar atırlar. Buş hakimiyyəti dövründə İraq müharibəsi, Əfqanıstanda
çəkişmələr baş vermiş, demokratların namizədi hakimiyyətə gəldikdən sonra
proses səngimişdi. Ona görə də düşünürəm ki, Baydenin gəlməsi bir növ dünyanın
rahat nəfəs alması ilə nəticələnəcək, çünki demokratlar daha çox dialoqa və
diplomatiyaya üstünlük verirlər. Təbii ki, ABŞ-ın beynəlxalq maraqlarının təmin
olunması şərti ilə. Baydenin gəlişi dünyada müharibə ritorikasının nisbətən
səngiməsi ilə nəticələnəcək. Son 4 ildə dünya bu konteksdə çox əziyyət çəkdi.
- İran və ABŞ münasibətlərində nə kimi dəyişikliklər gözləyirsiniz? Baydenin seçilməsi
Amerikanın İranla münasibətlərinə müsbət təsir edəcək, yoxsa sanskiyalar daha
da sərtləşəcək?
- Sanksiyaların aradan qaldırılacağını düşünmürəm. Tramp 6 ölkə arasında
imzalanmış razılaşmadan çıxmışdı, ümumiyyətlə, onun İranla bağlı siyasəti çox
sərt və barışmaz idi. Düşünürəm ki, Bayden yenidən o danışıqlar masasına
qayıdacaq. Bununla da İranla dialoq yenidən bərpa olunacaq və gərginlik aradan
qalxacaq. Diqqət etsəniz, İran rəsmiləri də Bayden seçiləndən sonra bir növ
rahat nəfəs almağa başlayıblar. Tramp yenidən seçilsəydi, İranla bağlı başqa
planlar ortaya çıxacaqdı və bu da bütün region, xüsusilə də Qafqaz üçün fəlakət
olardı, o cümlədən Azərbaycan üçün. ABŞ-ın təhlükəsizlik maraqları baxımından
Baydenin maneə olaraq gördüyü ölkə Rusiyadır. Düşünürəm ki, Rusiyaya qarşı
təzyiqlər daha çox artacaq, nəinki İrana.
Nigar Səmədli
Toplum TV Azərbaycanın müstəqil xəbər platformasıdır. Ölkədə və bölgədə baş verən hadisələri dəqiq və qərəzsiz şəkildə izləyicilərimizə çatdırırıq.
Toplum TV hər gün siyasət, iqtisadiyyat, sosial, kriminal, gender mövzularında reportajlar və xəbər proqramları, tolk-şou və müsahibələri diqqətinizə təqdim edir.
Ən doğru xəbərləri izləmək üçün Toplum TV-yə abunə olun.
Youtube: https://www.youtube.com/channel/UCztIohlYx63yMJzcRTF18IA
WebSite: https://toplum.tv
Facebook: https://www.facebook.com/toplumtv
İnstagram: https://www.instagram.com/toplumtv/
Telegram: https://t.me/Tvtoplum
Şikayətlərinizi Whatsapp-da Qaynar Xəttimizə göndərin: +99450 247 55 06
Rəsmi səhifə
Açıq mənbələrdən götürülüb
Neft gəlirləri ədalətli bölünürmü? - SORĞU
Makron Avropadakı müttəfiqləri qorxaq olmamağa çağırıb
"Arxa cəbhədə olmuşuq deyə veteranlıq vermirlər"
İranla münasibətlər bərpa olunur, azərbaycanlı diplomatlar qayıdacaq
Neft gəlirləri doğrudanmı ədalətli bölüşdürülüb? - Natiq Cəfərliylə müzakirə