İlahiyyatçı: “Rəsmi nikahda qadın və kişi iştirak edirsə, hər ikisinin razılığı, imzası, şahidləri varsa, dini nikaha nə ehtiyac var?"

Azərbaycanda hər il rəsmi nikahdan kənar minlərlə uşaq dünyaya gəlir. 

Dövlət Statistika Komitəsinin məlumatına görə, 2020-ci ildə qeyri-rəsmi nikahda olan qadınlar 17714  uşaq dünyaya gətirib. Onlardan 6667 şəhər, 11047 nəfəri isə kənd yerlərinin payına düşür.

Eləcə də ötən il 18 yaşadək analar 1917 uşaq dünyaya gətirib. Onların  618-i şəhərlərin, iki  dəfədən çoxu – 1299-u kəndlərin payına düşür.

Ata adı şərti qalan uşaqlar

“Təmiz Dünya” Qadınlara Yardım Birliyinin sədri Mehriban Zeynalovanın dediyinə görə, nikah yaşına çatmamış qızları məhz dini kəbinlə evləndirirlər.

Halbuki nikah və ailə münasibətlərinin hüquqi baxımdan tənzimlənməsi dövlət tərəfindən həyata keçirilir və yalnız müvafiq icra hakimiyyəti orqanında bağlanmış nikah rəsmi şəkildə tanınır. Dini kəbinkəsmə hüquqi əhəmiyyətə malik deyil və qadının ayrıldıqda heç bir hüququ tanınmır.

“Toplum TV”-yə danışan Nəzrin də (ad şərtidir) dini kəbinin qurbanlarından biridir. Onun dediyinə görə, dindar olan ailəsi onu 18 yaşında molla kəbini ilə evlənməyə məcbur edib, təkidlərinə baxmayaraq, rəsmi nikaha icazə verməyiblər. Nəzrin 2 uşağını da ev şəraitində dünyaya gətirməyə məcbur qalıb.

Amma günlərin birində həyat yoldaşı işləmək adıyla ölkədən çıxıb. O gündən qadın əriylə əlaqə saxlaya bilmir.

“Ərim çıxıb gedəndən sonra qadın sığıncaqlarından birinə müraciət elədim. Pul qazanıb uşaqlarıma özüm baxmaq istəyirdim. Amma ailəm buna da icazə vermədi. “Biz vermişik, biz də baxarıq” deyə məni yanlarına apardılar”, - Nəzrin danışır.

Nəzrinin 2 uşağı hazırda analarının soyadını daşıyır və onlara şərti ata adı təyin olunub. Qadın və uşaqları rəsmi nikah olmadığı üçün haqları olan aliment və əmlak hüququndan məhrumdurlar. Nəzrinin ailə qurmaq, işləmək kimi planları yoxdur. Qadın hələ də ümidlidir ki, əri bir gün qayıdacaq...

Kəbin kəsilməsi qaydası necədir?

 Təzəpir məscidinin axundu Hacı Faiz deyir ki, kəbin üçün nikah haqqında şəhadətnamə, şəxsiyyət vəsiqəsi və qız atasının razılığı tələb olunur.

“Kəbin kəsilən məqamda oğlan və qız razılıq verir, öz ürəklərində dua edir, kəlmeyi-şəhadət söyləyirlər. Bu vaxt "Xubtətul-Hacə" adlı dua oxunur və kəbin kəsilir”,- axund qeyd edir.

Onun sözlərinə görə, kəbin kəsilərkən qadınlara 51 və 101 qram həcmində mehr verilir. Axund hər hansı bir malın, mənfəətin də mehr sayıldığını qeyd edir. Amma o, qadının ərinə mehr haqqını halal etmə ixtiyarı olduğunu da bildirir və əlavə edir ki, hətta mehrin ərə bağışlanması savab hesab olunur.

“Dini kəbin ərin razılığı olmadan pozula bilməz. Amma məhkəmə qərarı ilə ər-arvad boşanırsa, onda dini kəbin geri oxunur, qadının talağı verilir. Boşanandan sonra qadınlara xüsusi mülk payı verilmir”.

Axund deyir ki, dini kəbinlərin dövlət rüsumu yoxdur, amma tərəflər imkanları çatdığı qədər “şirinlik” ödəyirlər.

Ölkə qanunları tərəflərə hansı haqları tanıyır?

Ailə Məcəlləsinə görə, qadın və kişinin hüquq bərabərliyinə uyğun olaraq ər və arvad ailə münasibətlərində bərabər şəxsi və əmlak hüquqlarına malikdirlər.

Nikah müddətində ər-arvadın əldə etdikləri əmlak onların ümumi birgə mülkiyyəti sayılır. Nikah dövründə ev təsərrüfatı, uşaqlara qulluq etməklə məşğul olduğundan və ya digər üzrlü səbəblərə görə müstəqil qazancı olmayan ər (arvad) də ümumi əmlak üzərində hüquqa malikdir.

Həmçinin qanunlara görə, valideynlər uşaqlarını saxlamağa borcludurlar. Aliment ödənilməsi barədə razılıq olmadıqda belə məhkəmə valideynlərdən müəyyən miqdarda aliment tutur.

Məsələn, 1 uşağa görə valideynin gəlirinin dörddə bir, 2 uşağa görə üçdə bir, 3 və daha çox uşağa görə qazancın yarısı aliment kimi ödənilir.

“Mollaların tək məqsədi pul qazanmaqdır”

İlahiyyatçı Elşad Mirinin dediyinə görə, “Quran”da "dini kəbin" anlayışı yoxdur, bu ifadə sonradan ortaya çıxıb.

“Peyğəmbərin dövründə alternativ nikah anlayışı yox idi. Bir nikah forması var idi, o da həm qadının, həm də kişinin hüquqlarını qoruyurdu. İndi axundlar dini kəbin adı altında elə bil Allahın verdiyi səlahiyyəti həyata keçirirlər. Sanki dini kəbin olanda cütlüklər Allahın yanında evli sayılırlar. Dini nikahdan olmayanları zinadan dünyaya gələnlər (vələduz-zina) adlandırırlar”.

İlahiyyatçı “din xadimlər”inin müəyyən vəsait qarşılığında  heç biri hüquqi əsası olmadan  kəbin kəsdiklərini və bunun da qadın haqlarının pozulmasına gətirib çıxardığını vurğulayır:. “Üstün olan, qələbə çalan kişi olur. Məgər din kişi üçün yaradılıb, ya qadın haqqını tapdalamaq üçün?..”

E.Mirinin fikrincə, rəsmi nikah olduğu müddətcə dini kəbinə ehtiyac yoxdur: “Rəsmi nikahda qadın və kişi iştirak edirsə, hər ikisinin razılığı, imzası, şahidləri varsa, dini nikaha nə ehtiyac var? Üstəlik, qanuni nikahda boşanmadan sonra qadının və uşağın əmlak hüquqları qorunur, amma dini nikahda qorunmur”.

İlahiyyatçı hesab edir ki, dini kəbinin məqsədi pul qazanmaqdır: “İslamda ölüyə “Quran” oxumaq yoxdur, mollalar oxuyub pul qazanırlar, dini nikah yoxdur, amma kəbin kəsib pul qazanırlar. Yəni İslamda dini nikah anlayışı olmaya-olmaya kəbin kəsən mollaların tək məqsədi pul qazanmaqdır, bunun başqa elmi, dini əsası yoxdur”.

Bəlkə mollalara qoyulan qadağalar sərtləşdirilməlidir?

BMT-nin Qadınlara qarşı Ayrı-seçkiliyin Ləğvi üzrə Komitəsi (CEDAW) 2015-ci il 15 mart tarixli yekun müşahidələrində Azərbaycanda qadınları və uşaqları qanuni müdafiəsiz qoyan qeydiyyatsız dini nikahlara görə narahat olduğunu bildirib.

Qafqaz Müsəlmanları İdarəsinin Qazılar Şurasının fətvası ilə rəsmi nikahsız kəbin kəsilməsinə qadağa qoyulub.   

Amma Ailə, Qadın və Uşaq Komitəsinin sədri Hicran Hüseynova bu qadağanın yetərsiz olduğunu bildirir: “Biz görürük ki, çoxlu sayda cütlüklərin rəsmi nikahı olmasa da, dini kəbinləri var. Əlbəttə ki, belə ailələrin hüquqlarını müdafiə etmək bir qədər çətinlik yaradır. Xüsusilə də erkən yaşda nikaha girən qızların hüquqlarının müdafiəsi çətin olur”.

Komitə sədri rəsmi nikah sənədi olmadan kəbin kəsən mollalar üçün inzibati məsuliyyətin zəruri olduğunu qeyd edib.

Milli Məclisin Dini Qurumlar Komitəsinin üzvü, deputat Azər Badamov da bu fikrə dəstək çıxıb.

O, eyni zamanda kəbinkəsmənin hansı mollalar tərəfindən icra olunması ilə bağlı qanunda konkretlik olmadığını deyir: “Dini ayinlər savadlı xadimlər tərəfindən icra olunmalıdır. Onlar da Qafqaz Müsəlmanlar İdarəsində imtahan verən mollalardır”.

Hər il Azərbaycanda minlərlə Nəzrin kimi təcrübəsiz qadınlarsa kəbin qurbanı olmaqda davam edirlər.